کلسترول و چربی اشباع شده

چربيهاى اشباع شده يا چربيهاى بد

چربى اشباع شده و كلسترول دو ماده متفاوت و مستقل از يكديگر در بدن هستند.

اين چربيها مانع جريان طبيعى خون در رگها مى‏شوند.

چربيهاى بد

همان طور كه روى سطح انگشتان انسان و يا در كف ماهى‏تابه پس از پخته شدن غذا می ماسند

روى گلبولهاى قرمز خون نيز مى‏ ماسند و موجب مى‏شوند كه گلبولهاى قرمز به هم چسبيده و گلوله‏ هاى بزرگترى را تشكيل

دهند

كه طبعا اين گلوله‏ ها نخواهند توانست از رگهاى مويين بسيار نازك كه خون و اكسيژن را به اقصى نقاط بدن مى‏رسانند عبور نمايند.

در نتيجه جذب اكسيژن را در اين قسمتها تا حدود 30 درصد كاهش مى‏دهند

و طبيعى است كه سلولهاى بدون اكسيژن نمی‏توانند زنده بمانند و قلب نخواهد توانست درست كار كند.

ولى در عين حال چربيها نقش عمده ‏اى در توليد كلسترول دارند.

كلسترول

يك ماده شبه چربى سفيد چسبنده است از الكلها به

فرمول خام‏C 72 H 54 OH و وزن مولكولى آن خيلى زياد است.

کلسترول در کجا وجود دارد ؟

در خون

عضلات

مغز استخوان

جگر و طحال

 در نسوج اعصاب مغز

ستون فقرات

در صفرا و سنگ كيسه صفرا وجود دارد

و همچنين در زرده تخم‏ مرغ و پنير چرب به مقدار زياد يافت می ‏شود.

در غذاهاى منشأ حيوانى مقدار زيادى چربى اشباع شده و در عين حال مقدارى نيز كلسترول يافت می ‏شود.

با اين تفاوت كه در تمام خوراكيهاى حيوانى مقدار چربى اشباع شده و كلسترول يكسان نيست.

در برخى چربى بيشتر و كلسترول كمتر است و در بعضى برعكس كلسترول بيشتر و چربى كمتر است.

مثلا در جگر و مغز حيوان و زرده تخم‏ مرغ مقدار كلسترول زياد است

ولى مقدار چربى اشباع شده كمتر است

ولى‏ در خامه، كره، دنبه و پيه برعكس كلسترول كم است ولى چربى اشباع شده بيشتر است.

در روغنهاى گياهى مقدار چربى غير اشباع زياد است ولى كلسترول وجود ندارد زيرا:

اصولا در گياهان كلسترول نيست بلكه ماده مشابه آن به نام استرولهای گياهى يافت می ‏شود، نظير سيتوسترول‏ كه در چربيهاى گياهى وجود دارد.

در چربيهاى گياهى معمولا چربيهاى اشباع شده جز در تعداد معدودى وجود ندارد 

فقط روغن نخل و روغن نارگيل كه چربى گياهى هستند داراى چربيهاى اشباع شده مى‏باشند كه مصرف آنها نظير چربيهاى حيوانى فقط به ميزان خيلى محدود توصيه مى‏شود.

كلسترول به‏طور طبيعى در بدن بخصوص در كبد از ماده‏ اى به نام اسكوالن تركيب و ساخته مى‏شود

و روزانه مقدار آن به ‏طور طبيعى در حدود 3- 2 گرم مى‏باشد و در هضم و جذب چربيها در روده‏ ها و در توليد استروئيدها يا هورمونهاى جنسى عامل مؤثرى است.

در پوست انسان كلسترول وجود دارد و تحت تأثير تشعشع نور ماوراء بنفش خورشيد به ويتامين‏D 3 تبديل مى‏شود.

البته مقدار تشعشع بايد به قدر مجاز باشد تا به پوست آسيب نرسد.

 وجود كلسترول بيش از حد احتياج در بدن علت عمده بيماريهاى قلبى است

و اشخاصى كه داراى مقدار كلسترول بين 210 و 265 ميلى گرم هستند و بخصوص جزء مضرّLDL كلسترول آنها بالاتر از حد مجاز ايمنى است زمينه بسيار آماده‏ اى براى بيماريها و حمله‏ هاى قلبى دارند 

در حقيقت احتمال خطر بيماريهاى قلبى در اشخاصى كه كلسترول خون آنها از حد مجاز بالاتر باشد افزايش مى‏يابد

كلسترول زياد موجود در برخى غذاها، در بستر داخلى شريانها لايه‏ اى مى‏بندد و كم‏ كم ضخامت اين لايه بيشتر شده و مانع جريان طبيعى خون در رگ مى‏شود.

اين پديده را به اصطلاح فنى پزشكى‏Atherosclerosis مى‏ نامند

و شكل عمومى آنكه موجب سفت شدن و ضخيم شدن شريانهاست اصطلاحاArteriosclerosis گفته می ‏شود.

بنابراين‏Athrosclerosis شكلى ازArteriosclerosis است كه اگر اين حادثه در عروق كرونر اتفاق افتد همان علامت معروف است

كه علت بيمارى قلبى انسداد عروق كرونر است زيرا مانع رسيدن خون و اكسيژن به سلولهاى قلب می ‏شود.

چربيهاى اشباع شده كه از طريق خوراكيها وارد بدن می ‏شوند توليد كلسترول را تحريك می ‏كنند

و به اين ترتيب چربيهاى اشباع شده خود محرك افزايش كلسترول زايد بر مقدار طبيعى در بدن هستند،

به طورى كه خوردن غذاهاى پر چربى با چربيهاى اشباع شده حتى بيشتر از غذاهاى داراى كلسترول در افزايش مقدار كلسترول خون مؤثر است.

و به همين دليل است كه غالبا چربيهاى اشباع شده و كلسترول همه جا باهم نام برده می ‏شوند.

ولى در مواردى كه مواد غذايى داراى اسيدهاى چرب غير اشباع مثلا داراى اسيد لينولنيك باشند كه اسيد چرب غير اشباع با سه اتصال مضاعف است، كلسترول از طريق مدفوع دفع می ‏شود.

به اين ترتيب با خوردن چربيهاى غير اشباع مقدار زيادى كلسترول شايد در حدود نصف آن به اشكال مختلف از طريق مدفوع دفع می ‏شود.

در عين حال كه مقدار زياد كلسترول بخصوص جزء مضر آن يعنى‏LDL در بدن ايجاد آسيبهايى مى‏ نمايد ولى مقدار طبيعى و مجاز آنكه در بدن توليد می ‏شود نقش مهم حياتى براى انسان دارد.

بدن انسان براى اينكه به‏ طور طبيعى كار كند به مقدار خيلى كمى چربى اشباع شده احتياج دارد و اين مقدار كم را هم خود بدن می ‏تواند بسازد.

بنابراين چربى اشباع شده ‏اى كه با غذا خورده می ‏شود مسئله زاست. 

بعلاوه معمولا غذاهاى داراى مقدار زيادى چربى اشباع شده داراى مقدار زيادى كلسترول و بخصوص‏LDL هستند و مقدار زياد اين مواد يعنى بيش از حد نياز بدن، احتمال خطر بيماريهاى قلبى را افزايش می ‏دهد.

حکیم رضی