در مفهوم واریس یا همان دوالی

اگر در ساق، رگ‏ها بهم پيچيده و بسيار كلفت شده باشند و به رنگ سبز آشكار گردند به آن دوالى (واريس) گويند و بيشتر در كسانى يافت مى‏شود كه پاهاى ايشان خسته مى‏شود و در خوردن خوراكى‏هاى تلخآب‏زا زياده‏ روى مى‏نمايند. درمان را با خون گرفتن از رگ باسليق و روان‏كننده‏ ها تلخآب كه در بخش ماليخوليا ياد كرديم آغاز كنيد و درمان را پيوسته و هميشه انجام دهيد و از خوراكى‏هاى بيمارى ماليخوليازا پرهيز نماييد. اگر اين‏چنين برنامه او را مدتى انجام داديد، پس از آن از رگ‏هاى كلفت‏تر و پهن‏تر شده خون بگيريد تا تن ايشان تهى‏سازى شود و برنامه بيمار را با روان‏كننده‏ هاى تلخآبى دنبال نماييد و از رگ باسليق او خون بگيريد، و از هرچه خوراك تلخآب‏زا است وى را بپرهيزانيد و پيوسته ساق پا را با نوار به‏ بنديد.

داء الفيل‏(بيمارى فيلى شدن پا):

اگر اين بيمارى استوار شود ديگر بهبود نخواهد يافت. ولى اگر در آغاز بيمارى در راستاى درمان درست و شايسته‏ى آن پيگيرى شود، بهبود مى‏يابد و بيمارى مى‏ايستد و افزايش نمى‏يابد. اگر ديديد پاى بيمار از پهنا افزايش يافت و رنگ آن تيره شد و واريس آشكار گشت بيمار را وادار به بالا آوردن بنماييد و از راه رفتن و برخاستن جلوگيرى كنيد و در سوارى او بايد پا را آويزان كند و پس از بالا آوردن به او حب سورنجان بزرگ بدهيد. سپس در پى روان كردن شكم او و دوباره وادار به بالا آوردن اقدام كنيد.

اين كار را چندين بار انجام دهيد و او را از خوردن خوراكى‏هاى سنگين كه تلخ آب‏زا  هستند بازداريد و پاهاى او را از پاشنه به بالا ببنديد. آغاز بستن از پاشنه تا به زانو باشد و پيش از بستن پاى او را با صبر، مر، اقاقيا، افشره ‏ى لحيه التيس، زاگ بلور و سركه‏ ى تند و تيز پانسمان كنيد. از رگ باسليق دست ديگر او خون بگيريد و نگذاريد بر پا خيزد مگر آن كه پايش بسته باشد و پيوسته با بسته بودن پا راه رود و پيوسته بالا آوردن او را دنبال كند. اگر بيمار تازه بالا آورده باشد و يا براى او آن يك عادت و يا آسان شده باشد وى را با تخم كرفس يا تخم كلم و سورج (سورنجان) يا شيح يا خاكستر كلم و ترمس و بوره‏ى ارمنى و شيلم و پشكل بز و آرد شنبليد پانسمان كنيد و آب خاكستر درخت بلوط را باندازه يك تا دو دز روى آن بماليد كه بخش بسيارى از آن را آب مى‏كند و يا خشك مى‏نمايد.

[1] . داء الفيل:Elephantiasis ، پاغره، ن. ك نمايه بيماريها

براى درمان واريس ضمن پوشيدن جوراب مخصوص واريس (به‏طور مرتب) و پرهيز از خوردن كلم و گوشت گاو و همچنين پرهيز از كارهاى سرپايى و بالا رفتن از پله و كوه‏نوردى، بايد از خوراكى‏هايى مانند:

آب‏ليمو، عدس و پياز بسيار استفاده كنيد.

بهتر است هر صبح ناشتا هم يك حبه سير را بجويد و بخوريد و بعد از آن صبحانه ميل كنيد.

* هربار 60 گرم گل بنفشه فرنگى را در يك ليتر آب بجوشانيد و آب صاف‏كرده‏ ى آن را به مرور بنوشيد.

* هر روز آب 10 تا 15 عدد ليمو را بگيريد و بنوشيد و مقدارى از آن را هم روى پا مالش دهيد.

افرادى همچون سربازان و باربران بر اثر راه رفتن بسيار، بر روى ساق پاهايشان رگ‏هاى كلفت و پيچ و خم‏دارى ظاهر مى‏شود كه به آن واريس گويند. براى درمان، فصد بازيليك و آنگاه فصد عروق متسع (بازشده) و ماليدن آنها (براى تخليه خون) مفيد است. پس از فصد بازيليك، مصرف پخته «افتيمون»[1] و سپس بستن پا با پارچه‏اى از ابتداى قوزك تا زانو ضرورى است و اگر بر روى آن ختمى و سفيده تخم‏مرغ و اقاقيا ماليده و بسته شود، بهتر خواهد بود. براى داء الفيل در ابتداى بيمارى، فصد بازيليك، ايجاد استفراغ و نيز كم راه رفتن و ايستادن، سودمند خواهد بود. طرز بستن آن نيز بدين طريق است كه ابتدا باند را در پشت پا بسته و تا بالاى زانو ادامه مى‏دهند. اگر استفراغ ايجاد شد و بدن پاك گرديد، خاكستر كلم و پوره نان و آرد «شيلم»[2] و يا آب خاكستر ساقه‏ هاى مو و يا چوب انجير بر روى آن ماليده و ببندند و پس از يك تا دو روز آن را باز كرده و معالجات پيش را تكرار كنند. مبتلايان به اين دو بيمارى بايد از ايستادن، زياد راه رفتن، آويزان كردن پاها به هنگام نشستن و همچنين از غذاهاى سنگينِ سودادار پرهيز كنند

[1] .Cuscuta Epithymum .

[2] . شيلم يا شلمك، گياهى است از تيره گندميان.