گیاه سورنجان

سورنجان‏

سورنجان لغتى يونانى است، نيز به يونانى فلفيخ، اقتمارون، قبارون و بلبوسا،

به عربى قلب الأرض و برگ آن را به سريانى قلباحمصالبنا،

به شيرازى حقرير و سورنگان،

به انگليسى كالچيكم روت

و به هندى بربرى و

جنگلى سنگهاره 

نام‏هاى ديگر:

سورنجان كرمانى- گل حضرتى- پيازسگ- خمل- سورنگان- عكنه- گل حسرت- شنبليد- كلشيك- شقليل- فرج الارض- قلب الارض.
Colchique- Colchicum

در بازار تهران سورنجان- سولنجان كرمانى، سوزنجان، سوزنجان كرمانى مى‏نامند و گياه را به نام گل حسرت مى‏نامند.

 طبق نوشته ابو ريحان بيرونى نام گياه در قديم جغزبه بوده است.

سورنجان گياهى است علفى، پايا از خانواده‏Liliaceae به ارتفاع 30 سانتيمتر، برگها كه به تعداد سه عدد پس از پيدايش گل ظاهر مى‏شوند،

پهن دراز و زبانه ‏دار و در پائين به غلافى باريك منتهى مى‏شوند،

گل كه در شهريور و مهرماه پديدار مى‏شود درشت به تعداد 4- 1 عدد به رنگ صورتى، كلاله كوتاه و يك جانبى، خامه كمى بلندتر از پرچمها مى‏باشد،

ميوه پوشينه سه خانه ‏اى، ريشه غده ‏اى بزرگ، سخت كشيده، با پوشش ضخيم به رنگ سفيد مايل به زردى، با بو و طعم زننده،

وجه تشخيص انواع آن پياز غده مانند سفت زيرزمينى آنها است.

برگ‏هاى آنها باريك، دراز، خطى، بيضى ‏شكل و نوك ‏تيزند معمولا در بهار ظاهر مى‏شوند. گلها معمولا به طور منفرد و يا دو يا سه گل از زمين خارج مى‏شوند

و تقريبا شبيه گل زعفران است با اين تفاوت كه گل سورنجان شش پرچم دارد در صورتى كه گل زعفران سه پرچم دارد.

محفظه ميوه آن داراى سه خانه است و در هر خانه پنجاه تا هفتاد دانه وجود دارد كه ريز و به قطر يك تا دو ميلى‏متر و طعم آن تلخ است.

گياه بومى ايران در تهران و اطراف، شمال خارزان، ارتفاعات برفدار اسماعيل‏ آباد و كندوان نزديك سياه ‏بيشه، خراسان و نواحى مركزى مى‏باشد

 بهترين نوع سورنجان آن است كه رنگ ظاهر و مقطع آن هر دو سفيد و طعم آن شيرين و تازه و كرم نخورده بوده و قدرى سخت باشد و بدبو هم نباشد.

طبيعت آن:

گرم و خشك و سفيد آن از نظر حرارت معتدل است.

تركيب شيميايى:

آلكالوئيدى به نام كولشى سين- مواد نشاسته ‏اى- قند- لعاب

خواص درمانى:

• دو گرم از آن را بكوبيد و بخوريد. بادشكن و نيروبخش است،

• مسهل اقسام بلغم است و اخلاط لزج را از اعماق بدن خصوصا از مفاصل بيرون مى‏كشد،
• براى معالجه يرقان و ورم طحال مفيد است.
•  آن را با زنجبيل و فلفل مخلوط كرده بكوبيد و با عسل به صورت خمير درآورده هر شب يك قاشق چاى‏خورى از آن را بخوريد. نيروى جنسى را افزايش مى‏دهد.
•  سه روز روزى يكبار 2 تا 3 گرم از آن را بكوبيد و با شير تازه دوشيده شده مخلوط كنيد و بخوريد. ضعف قواى تناسلى را برطرف مى‏نمايد.
•   مسهل بلغم و مواد زائد و دفعى بوده 
• رطوبات زيادى بدن را از اعضاء دور و نزديك بدن و بخصوص از مفصل‏ها و اطراف استخوانهاى بدن جذب و دفع مى‏نمايد

از اين جهت است كه مصرف آن با صبر زرد معالج عرق النساء و نقرس و با زنجبيل براى ديگر دردهاى مفاصل بسيار نافع است.

• سورنجان نافع كليه دردهاى مفاصل، مخصوصا موقع ريزش مواد به مفاصل‏ می باشد

منابع

***********************************

نورانى، مصطفى، دائرة المعارف بزرگ طب اسلامى (نورانى)

حاجى شريف، احمد، اسرار گياهان دارويى

سلطانى، ابو القاسم، دائرة المعارف طب سنتى (گياهان دارويى)

سيد محمد مؤمن بن محمد زمان‏ , تحفة المؤمنين، تحفه حكيم مؤمن‏

 ابو ريحان بيرونى، محمد بن احمد , الصيدنة في الطب( داروشناسى در پزشكى)