ترنجبين چگونه گیاهی است؟
نام های دیگر آن:
به فتح تاى فوقانى و راى مهمله و سكون نون و فتح جيم و كسر باى موحد و سكون ياى تحتانى و نون معرب ترنگبين فارسى است و معنى آن عسل تر و به عربى عسل الحاج و به يونانى سخارون گويند.
به فرانسوىManne d’hedysarum وManna d’alhagi وManne de perse به انگليسىManna of hedysarum به عربى ترنجبين
به هندى شكر جواسا در انگليسى ميناآذرى دزرت و به لغت اهل سودان طنياط گويند
و آن شبنمى است كه از آسمان بر درخت خارشتر در ملك شام و خراسان و ما وراءالنهر و گرجستان و همدان و نواحى آن مى نشيند و منعقد مى شود،
مانند ريزه هاى نبات، مزه آن شيرين و جالى و بهترين آن سفيد تازه پاكيزه غير مخلوط با برگ و خار آن است كه از خراسان مى آورند و بهترين آن سمرقندى تازه سفيد با اوصاف مذكور است.
ترنجبين معرب از واژه” ترانگبين” پارسى است كه اين خود تركيبى است از تر و انگبين.
تر معانى چندى را در بر دارد:
1- صفت تفضيلى است كه در اوستا و پهلوى نيز همين معنى را مىرساند.
2- تر در مقابل خشكى. در زبان پهلوى نيز به همين معنى آمده است.
3- بنا بر مندرجات كتاب صيدنه نامى است كه در خراسان به گياه حاج كه مولد ترنجبين و محل رويش آن خراسان مىباشد داده شده است. ابو ريحان گويد: ” قال حمزه [حمزه اصفهانى] الحاج يسمى بخراسان” تر” و بفارسى” اردود” و باصبهان اشتر … اشترخار ..”. اما انگبين در هزوارشهاAngamen در بندهشAngabin و در پهلوىAngubin به معنى عسل آمده است.
لذا ترانگبين به معنى عسل گياه” تر” يا بعبارت ديگر مان حاصل از گياهى به نام” تر” مى باشد كه به هندى آن را جواسا سكر مىگويند مان چیست ؟
اين مان در اثر فعاليت يك نوع حشره كه ابوريحان به وجود آن اشاره اى دارد بر روى سرشاخه درخت به صورت شبنم ظاهر مى شود …
به طور كلى مانها موادى هستند نسبتا شيرين كه به طور طبيعى يا بر اثر گزش حشرات و يا از برگ گياهان به خارج ترشح مى شود.
مانند گز علفى، گز خوانسار، شير خشت، ترنجبين … به عربى آن را من مى گويند و به معنى مان و اين اسم عام است نه نام خاص چنانچه صاحب تحفه و مخزن مىگويند” من اسم عربى جميع شبنمى است كه بر اشجار و غير آن منعقد گردد و شيرين باشد مانند ترنجبين و گزنگبين و … (تحفه 25 مخزن 526)” من واژه عبرى است كه در كتاب مقدس و سوره هاى مباركه بقره آيه شريفه 57 الاعراف 160 و طه 80 به صور …” و انزلنا عليكم المن و السلوى”” و نزلنا عليكم المن و السلوى” آمده كه مترجمين من را به ترنجبين و سلوى را مرغ بريان ترجمه كرده اند و اين اشاره اى است كه حضرت بارىتعالى به سفر خروج و سفر اعداد كتاب مقدس مى فرمايد مشخصات:
ماده اى است شيرين از منّها كه به صورت شبنم روى گياه حاج يا خارشتر يا خاربز مى نشيند. گياه خارشتر درختچه يا بوته خارى است از خانواده بقولات كه در بيابانها و دشتهاى كم ارتفاع ايران مانند خراسان، تبريز، زرند، اطراف قم و بوشهر به طور خودرو فراوان ديده مىشود. در فصل گرماى زياد و در اواخر تابستان روى برگها و شاخه هاى اين گياه قطرات ترنجبين شبها ظاهر مى شود و روستاييان محل صبحهاى خيلى زود قبل از طلوع آفتاب آن را جمع آورى مى نمايند.
معمولا در مناطقى كه اين گياه ترنجبين نمى دهد به مصرف تعليف دام، شتر و بز مى رسد. به همين جهت اين گياه به خارشتر و يا خاربز معروف شده است.
البته در مناطقى كه اين گياه ترنجبين مى دهد نيز شتر و بز خيلى دوست دارند از آن تعليف شوند و پروار هم مى شوند ولى شتربانان و چوپانان و روستاييان چون از ترنجبين نفع بيشترى عايدشان مى شود در اينگونه مناطق از چراى گياه خاربز خوددارى مىنمايند و از ساير گونه ها كه در همان مناطق مى رويند و ترنجبين نمى دهند
ترنجبين صمغى است كه بر شاخه و برگ گياهى خاردار از تيره فرعى پروانه واران بنام شترخارياAlKagi پيدا مى شود اين گياه در خراسان و گرجستان و مقدارى نيز در اطراف همدان مىرويد. اين شاخه ها و برگها را كه داراى صمغ اند جمع آورى كرده و در آب شستشو مى دهند. سپس آن آب را مى جوشانند تا بخار شود و ترنجبين بصورت بلورهائى متبلور گردد.
مزاج :
گرم و تر در اول و معتدل در حرارت و رطوبت است
تركيبات شيميايى: ترنجبين داراى موسيلاژ 15%، املاح كلسيم، سيلسيم، گوگرد، منيزيم و آلومينيوم،
ترشحات و شيرابه هاى برگ و ساقه هاى گياه خارشتر كه از لحاظ شيميايى نوعى از مَنّ مى باشد در تركيب ترنجبين ساكارز و ملزيتوز موجود است و آن در تداوى به عنوان ملين استعمال مىشود. «2»
ترنجبين همان مَنّ است كه در تورات و قرآن مجيد آمده است مَنّ ترنجبين بود و سلوى مرغ بريان.
ترنجبين ماده قندى گياهى است با تيغ زدن شاخه گياهى كه آن را خارشتر يا خاربز مى نامند به دست مى آيد.
اين خار بيشتر در نواحى شمالى ايران و در اطراف كوير مى رويد در طب ايران به عنوان دارو و همچنين براى شيرين كردن جوشانده ها به مقدار 70- 80 گرم تجويز مىنمايند. «3»
ترنجبين: ماده شيرينى است كه از گياهى به نام خارشتر چكيده اش گرفته مىشود كه
______________________________
(1)- محيط اعظم، ج 2، ص 22.
(2)- فرهنگ معين، ج 1، ص 1072.
(3)- طب النبى، ص 175. در اواخر تابستان خشك شده ترنجبيندار آن را روى سفره تكان مىدهند تا چكيده هاى شيرينى از آن بريزد.
خواص
طبيعت اين صمغ گرم و تر بوده و داروئى است مدر صفرا
كم كننده تب و براى درد سينه و سرفه نيز مفيد است
و چنانچه آن را با زيره دم كرده و ميل كنند قراقر و صداهاى دستگاه گوارش را ساكت مىكند. افرادى كه جوشهاى آبله مانند در روى بدن دارند كه با تب همراه است و همچنين بيمار حصبه اى و اسهال خونى و افرادى كه در ادرار آنان خون وجود دارد در خوردن آن مجاز نيستند.
ترنجبين را مقدار زياد ده تا هفتاد گرم براى شيرين كردن داروها و نرم كردن سينه و روده در بيماريهاى عفونى مشكوك بكار مىبرند.
صفرا و اخلاط سوخته را دفع مىكند،
مقوى كبد، معده و روده ها است،
حرارت و التهابات درونى را تسكين مىدهد،
غم و غصه را برطرف مىسازد،
سينه و گلو را نرم مىكند
تنفس را راحت نموده و باعث راحت نفس کشیدن میگردد.
امراض عفونى روده اى كه احتياج به تبريد دارند و ضماد ضد عفونى كننده پوست، قرقر شكم را از بين مىبرد.
ترنجبين داراى موسيلاژ 15%، املاح كلسيم، سيلسيم، گوگرد، منيزيم و آلومينيوم، داراى خواص ملين نرم كننده سينه و يك داروى خلط آور، خاصيت ضد عفونى كننده، ميكروبها را از بين مى برد. «1»
در تبهاى حاد، آبله مرغان، انواع حصبه و اسهال خونى و بواسير پيدا شدن خون در ادرار براى معالجه و پيشگيرى نرمى استخوان اثرى نيكو و موثر دارد. «3»
______________________________
(1)- گياهان دارويى، پروفسور هانس فلوك، ص 181.
(2)- زبان خوراكيها، ص 166.
(3)- مجموعه طب سنتى و گياهى، ص 111.
1- براى سرفه در خون آمدن با سرفه بلغم را از ريه خارج مىكند.
2- سل، دق، تب محرقه و سرفه خشك را مفيد است.
3- براى صاحبان مزاج گرم مقوى باه است.
4- در زكام، نزله و سرفه مفيد است، سينه را از بلغم صاف مىكند و قبض معده (امساك) را دور مىكند.
5- مقوى باه و اعصاب است. «1»
جوشاندهalhagi maurorum براى سرفه مفيد است.
هنديها عصاره تازه آن را به عنوان مدر و ملين استعمال مىكنند
ضماد آن براى بواسير مفيد است از برگ آن روغن درست كرده كه براى روماتيسم مفيد است. گل آن براى بواسير مفيد است.
ترنجبين حتى از شيرخشت ملين و هاضمتر است
خارج كننده بلغم، صاف كننده خون و مدر است استعمال آن با شير چاق كننده و مقوى باه است
در بعضى مناطق خارشتر را با دهتوره سياه، تنباكو و نانخواه سوزانده و از بخار و دود آن براى مرض ربو استفاده مىكنند. «2»
ترنجبين شبنمى است كه اكثرا در خراسان و ما وراء النهر فرود آيد و در مملكت ما بيشتر بر گياه موسوم به حاج مىنشيند. تازه و سفيدش خوب است. معتدل و مايل به گرمى و نيز ملين است و زداينده سرفه و سينه را نرم مىكند.
تشنگى را فرونشانده اسهالش ملايم است
صفرا بيرون آورد و داروى اسهالش ده مثقال تا بيست مثقال برحسب مزاج شخص است. «3»
______________________________
(1)- همدرد، ص 180- 214- 243- 248- 282.
(2)- فارماكو گرافيا، ج 1، ص 418.
(3)- قانون در طب، ص 322.
ترنجبين براى لينت مزاج بكار رفته
صفرا آور و محرك قوه باه جهت سرفه و درد سينه بكار مى رود
چون داراى مقدار زيادى ساكارز و ملزيتوز و مواد لعابى مىباشد داراى خاصيت تليين و تحريك امعاء بوده، به مقدار چهل گرم مصرف مىشود.
داروى نرم كردن سينه و روده ها بخصوص در بيماريهاى عفونى مشكوك بكار مىبرند. «1»
براى رفع سرفه و تسكين حرارت درونى و دفع تب و دفع خارش مفيد است.
ترنجبين چون ملين است براى اغلب امراض مفيد است. «2»
ترنجبين مختصرى خاصيت ملين دارد داروى نرم كردن سينه و روده در بيماريهاى عفونى مشكوك به كار مى برند. «3»
از گلها و گياه روى زخمهاى بد و جراحتها مىگذارند التيام بخش است به عنوان مسهل در موارد يبوست استفاده مى شود براى تصفيه خون كنترل سرطان و بيماريهاى پوستى تجويز مىكنند. «4»
ترنجبين ملين، صفراآور، محرك قوه باه و امعاء، درمان سرفه، تبهاى بثورى حصبه و اسهال خونى. «5»
ترنجبين تبهاى گرم را سود كند، طبيعت را نرم گرداند و سعال را بنشاند، هر چه در سينه و شش باشد پاك كند، مثانه را جلا دهد و قولنج بگشايد. «6»
همدرد ترنجبين را به نامhedysarum alhagi به عنوان «منّ» نوشته است و در
______________________________
(1)- فرهنگ خواص خوراكيها، ص 71.
(2)- خواص ميوهها و خوراكيها، داروهاى گياهى، ص 88.
(3)- گلها و گياهان شفابخش، ص 87.
(4)- معارف گياهى، ج 6، ص 370.
(5)- درمان طبيعى، ص 67.
(6)- روضة الانس و منفعة النفس، ص 80.
دائرة المعارف بزرگ طب اسلامى، ج2، ص: 90
مداومت در مصرف آن با شير تازه براى تحريك قوه باه مفيد است. براى اين كار بايد 30 گرم آن را با 200 گرم شير تازه هربار بياشامند.
اگر ترنجبين با آب زيره خورده شود براى دفع صداى شكم كه با تب خفيفى توأم باشد، نافع است.
خوردن ترنجبين براى بيماران مبتلا به حصبه، اسهال خونى، بواسير و خون ادرارى و آبله جايز نيست. در مورد بيمارانى كه مبتلا به آبله هستند ابو على سينا براى لينت مزاج تمر هندى را توصيه مىنمايد و اگر به تنهايى اثر نبخشيد معتقد است كه قدرى شيرخشت به آن اضافه شود
و به هرحال توصيه اين است كه از خوردن ترنجبين احتراز شود. معمولا از ترنجبين در مورد تبهاى گرم نبايد استفاده نمود و در اين موارد اگر لينت مزاج مورد نظر باشد بايد از تمر هندى و رب ميوه هاى ترش و نظاير آن استفاده شود.
ترنجبين براى طحال و اشخاص گرم مزاج مضّر است. براى تهيه آب ترنجبين : مقدار لازم ترنجبين را در آب جوش مىريزند تا حل شود و آب صاف روى آن را برداشته مى گذارند كه قدرى بماند و مواد خارجى آن ته نشين شود و صاف روى آن آماده خوردن است. اگر صبح ناشتا خورده شود مؤثرتر است. مقدار خوراك آن 35- 12 گرم است و جانشين آن از نظر دارويى شيرخشت است.
31 دیدگاه ها
Pretty! This was an extremely wonderful post. Thank you for providing this information. Issie Dagny Ulphia
Looking forward to reading more. Great article post. Thanks Again. Want more. Keelia Forster Tavis
I am sure this post has touched all the internet viewers, its really really fastidious article on building up new weblog. Florry Chip Zakaria
I got what you intend,saved to favorites, very decent website. Alicia Hollis Nanice
Thank you ever so for you blog post. Really looking forward to read more. Really Great. Catherine Kayne East
This post is actually a nice one it helps new internet viewers, who are wishing for blogging. Celestyna Wernher Eugenia
Great work! This is the kind of information that should be shared around the net. Harrietta Murdoch Eliot
Hello, thank you for this comment. Thank you for your presence
This is a very respected post. Thanks for posting this. Quintilla Denis Margaux
Hello, thank you
I want to change my home page to another page with wordpress, is it possible?. Tamqrah Siffre Lindeberg
Hello, yes, you can change the home settings tab to any tab you want on your site from the toolbar at the top of the site. Or you can refer this to the top design team to do it for you.
Appreciate you sharing, great blog article. Really thank you! Want more. Keri Gorden Chaffee
Hello, thank you for your comment. On this site, we try to provide you with as much documentary material as possible.
Incredible points. Solid arguments. Keep up the amazing work. Emelina Woodman Toscano
You made some nice points there. I did a search on the subject matter and found most individuals will go along with with your blog. Elvira Jasun Tadd
You completed various fine points there. I did a search on the matter and found most folks will have the same opinion with your blog. Aveline Justen Phiona
I think this is a real great blog. Thanks Again. Much obliged. Stafani Ichabod Brindle
Everyone loves it when people come together and share views. Great website, continue the good work! Laraine Ludovico Lauralee
I like this post, enjoyed this one appreciate it for putting up. Dulcie Warren Raina
I love assembling utile info, this post has got me even more info! Diahann Austen Hicks
Major thanks for the blog article. Thanks Again. Keep writing. Greta Cyril Veriee
Fabulous, what a website it is! This weblog presents useful data to us, keep it up. Cissiee Orran Maryl
I have been surfing on-line more than 3 hours as of late, yet I by no means discovered any attention-grabbing article like yours. It is lovely price sufficient for me. In my opinion, if all webmasters and bloggers made good content material as you did, the net can be a lot more useful than ever before. Many thanks for this post, could you compose a follow up part possibly? I understand people just like me personally might enjoy it! Impressive, what a good useful write-up. When you think you will be creating another in this particular subject? Please put me on the list if possible. Sandi Ruddy Slosberg
Amazing blog layout here. Was it hard creating a nice looking website like this? Caren Ulysses Bobbette
Hi, this is your grace, but it was really hard and required a lot of work
I like this web blog very much, Its a really nice position to read and find information. Pierrette Flem Tallia
of course like your website however you need to test the spelling on several of your posts. Gwynne Justinian Ulani
Hey there. I found your web site via Google even as searching for a related subject, your site got here up. It appears good. I have bookmarked it in my google bookmarks to come back then. Kimmy Darnall Bergin
Hello, thank you very much
Thank you to all the friends from each of the countries of this vast world for your kindness and for your warm comments and suggestions.
Great blog! Do you have any tips and hints for aspiring writers?