نقش خون طمث و منی در شکل گیری جنین و دیگر اعضای بدن انسان

جالينوس مى‏ گويد:

از برخى اعضاى بدن، تنها فعل صادر مى ‏گردد و از برخى، تنها بهره‏ اى از آنها بروز مى ‏نمايد و برخى، هم داراى فعل و هم بهره مى ‏باشند:

اوّلى مانند: قلب، دومى مانند: ريه و سومى مانند: كبد.

من مى‏ گويم:

بايد فعل را چنين معنا كنيم:

آنچه از كنش‏هاى داخلىِ ضرورى در حيات شخص يا بقاى نوع كه به تنهايى (توسط عضوى بدون كمك از عضو ديگر) تحقق يافته باشد، مانند: كنش قلب در توليد روح حياتى؛

و بهره را بايد چنين معنا كنيم:

آنچه براى پذيرش فعل عضو ديگر آماده مى ‏كند، كه در اين صورت است كه فعل در فايده رسانى به حيات شخص يا بقاى نوع تمام مى‏ گردد، مانند:

آماده كردن ريه، هوا را براى قلب، و اما فعل كبد به وجود آوردن هضم دوم است و بهره آن :

آماده كردن آنچه در هضم اول به وجود آمده براى هضم سوم و چهارم، تا اين كه خون را براى تغذيه خود شايسته گرداند،

پس كبد، فعلى را ايجاد نموده و فعل خاصى را براى فعلى (يعنى هضم سوم و چهارم) كه در آينده انتظار آن مى ‏رود انجام مى ‏دهد

و آن جنبه منفعتى داشته است (نه ضرورى).

 

تقسيم اعضا به اعتبار ماده‏[1]

از اول مى ‏گويم:[2]

پاره ‏اى از اعضا، از ماده منى به وجود مى‏ آيند و آن اعضاى متشابه در اجزا مى ‏باشند به استثناى گوشت و پيه، و پاره ‏اى ديگر از خون به وجود مى ‏آيند، مانند:

گوشت و پيه بنا بر اين به جز اين دو عضو، ديگر اعضاى مفرد بدن‏[3] از دو منى نر و منى ماده تكوّن مى ‏يابند،[4]

جز اين كه بنا بر نظريه اهل تحقيق از حكيمان (معلم اول) از منى مرد پديد مى ‏آيد همانند:

به وجود آمدن پنير از پنيرمايه و از منى زن پديد مى ‏آيد همانند به وجود آمدن پنير از شير[5]،

پس چنان كه منشأ بستن پنير در پنيرمايه است همچنين منشأ بستن صورت‏[6] جنين يا اعضاى مفرد در منى مرد مى ‏باشد و چنان كه منشأ بسته شدن (انعقاد) در شير است

همچنين منشأ پذيرش صورت, يعنى نيروى پذيرنده-، در منى زن مى‏ باشد و همان‏طور كه هر يك از پنيرمايه و شير، جزيى از گوهر پنير به وجود آمده از آن دو را تشكيل مى ‏دهند، همچنين هر يك از دو منى اجزاى گوهر جنين را تشكيل مى ‏دهند.

اين نظريه اندكى بلكه بسيار (به دقت) با نظر جالينوس متفاوت مى ‏باشد، زيرا وى بر اين باور است كه در هر يك از دو منى، نيروى منعقد كننده و نيروى پذيرنده وجود دارد ولى‏[7] با اين وجود منعى نيست كه بگويد:

نيروى منعقد كننده در منى نرينه نيرومندتر، و نيروى پذيرنده در منى مادينه نيرومندتر مى‏ باشد. 

نقش خون ايام عادت در جنين‏[8]

خونى كه از زنان در روزهاى عادت خارج مى ‏شود، (بيشتر آن) در تغذيه جنين از آن استفاده مى ‏گردد:

بدين صورت كه بخشى از آن شبيه گوهر منى و اعضاى منوى مى ‏شود و غذاى رشد دهنده آن اعضا، قرار مى‏ گيرد، و بخش ديگر غذا نمى‏ گردد ولى قابليت آن را دارد تا در فضاى خالى اعضا (در جنين) انعقاد يابد

پس به صورت پيه‏[9] و گوشت مى‏ گردد تا جاهاى خالى بين اعضاى نخستين (بدن جنين) را پر سازد، و بخش ديگر از اين خون، زايد انگاشته مى ‏شود كه براى هيچ يك از اين دو منظور شايستگى ندارد[10]

لذا در بدن زن ماندگار مى ‏شود تا زمان نفاس كه طبيعت آن را به عنوان زايد[11] از بدن دفع نمايد؛

هنگامى‏ كه جنين متولد شد خونى كه توسط كبد نوزاد، توليد مى‏ گردد جايگزين آن خون (خون عادت) مى‏ شود و آنچه از آن خون در بدن جنين تولّد يافته بود ديگر از اين خون (خون كبدى) تكون مى ‏يابد.[12]

درباره گرفتن خون از نوزادان بیشتر بدانید

گوشت، از بخش قوام يافته اين خون به وجود مى‏آيد كه توسط حرارت و خشكى (با تحليل رطوبت خون) انعقاد يافته است.

پيه، از مائيت و چربى خون به وجود مى ‏آيد كه توسط برودت انعقاد يافته است، لذا با حرارت گداخته مى‏ گردد.[13]

تفاوت اعضاى منوى و اعضاى دموى‏

آنچه از اعضاى بدن كه از دو منى آفريده شده در صورت جدا شدن و شكستگى به صورت كامل جوش نمى‏ خورد مگر پاره‏ اى از آنها در اندكى از حالات‏[14] و در سنين خردسالى‏[15] :

مثل استخوان‏ها و شاخه ‏هاى كوچكى از وريدها نه وريدهاى بزرگ و نه شريان‏ها، اين نوع از اعضا، علاوه بر جوش حقيقى نيافتن، ترميم پذير نيز نمى‏ باشند،

لذا هرگاه از آن (اعضاى منوى بدن) جزيى تخريب و كاسته گردد، جاى آن رويش نمى‏ كند؛ مانند: «استخوان و عصب «.[16]

 آنچه از اعضاى بدن كه از خون آفريده شده در صورت جدا شدن و رخنه يافتن، رويش مى ‏يابد و به مانند خود پيوند مى ‏خورد، مانند: «گوشت «.[17]

هر عضوى كه از خونى متولد شده كه هنوز نيروى منى در آن باقى است تا زمانى كه به دوره منى نزديك است، در صورت فقدان از قدرت باز سازى و رويش مجدد برخوردار مى ‏باشد مانند:

دندان شيرى در كودكان ولى هرگاه مزاج ديگرى بر آن خون چيره گردد[18] ديگر آن قدرت باز سازى و رويش را نخواهد داشت. 19

***************************************************************************************************

[1] اين تقسيم اعضاى مفرد مى ‏باشد نه اعضاى مركب.

[2] يعنى از ماده تكون شروع مى‏ كنم.

[3] اعضاى مفرد( متشابه الاجزا) به لحاظ ماده به دو دسته تقسيم مى‏ شوند:

1. اعضاى منوى مانند: استخوان، غضروف، رباط، عصب، وتر، غشا، وريدها و شريان‏ها، 2. اعضاى دموى مانند: گوشت، و شحم( و سمين).

[4] اين بحث در بر دارنده دو موضوع در رابطه با چگونگى توليد مثل مى ‏باشد

موضوع اول:

آيا زنان نيز همانند مردان داراى ماده منى می باشند؟

در اين باره بين طبيبان و حكيمان اختلاف نظر ديده مى ‏شود،

گروهى از حكيمان مانند معلم اول( ارسطو) معتقدند:

در زنان چيزى به نام منى وجود ندارد و آنچه از زنان ترشّحمى ‏گردد رطوبتى شبيه به منى مى‏ باشد كه به مجاز بدان اطلاق منى نموده ‏اند؛

زيرا منى چنانچه گفته شده داراى پنج ويژگى مى ‏باشد:

1. سفيدى رنگ؛ 2. ايجاد لذت هنگام خروج؛ 3. جهش هنگام خروج؛ 4. نيروى بستن؛ 5. رائحه‏ اى شبيه به شكوفه خرما.

گروهى از طبيبان مانند جالينوس با ردّ اين نظريه مى‏ گويد:

در زنان نيز مانند مردان منى وجود دارد؛ زيرا فرزندان به پدر و مادر خود شباهت دارند و اين شباهت ناشى از وجود ماده منى در آنان مى‏ باشد

دليل دوم بيشتر اعضاى مفرد بدن منوى است و منى مرد به تنهايى در ايجاد آنها كفايت نمى‏ كند 

دليل سوم وقوع احتلام در زنان و ديدن منى و استلذاذ از خروج آن مى‏ باشد.

از تعابير ابن سينا در اينجا كه مى‏ گويد:

دو منى نر و ماده و نيز در شفا استفاده مى ‏شود كه معلم اول به وجود رطوبتى شبيه به منى در زنان اقرار دارد، در غير اين صورت وجود اعضايى چون تخمدان و مجارى آن در زنان بيهوده مى ‏باشد.

موضوع دوم:

اين دو منى چگونه در تكون جنين نقش دارند جالينوس مى‏ گويد:

معلم اول معتقد است كه منى مرد در تكوّن جنين آميختگى و جزئيت ندارد،

ابن سينا در كتاب شفا ضمن رد سخن جالينوس مى ‏گويد:

معلم اول منى مرد را در تكوّن جنين آميخته مى ‏داند ليكن به نحو فاعليت نه ماده قابلى، در اينجا نيز با بيان تمثيل( پنير و مايه پنير) در واقع به نظريه حكما( معلم اول) اشاره دارد.( گزيده از شرح آملى، ص 181)

[5] براى تبيين بهتر موضوع به چگونگى ساخت پنير از زدن مايه پنير به شير، تمثيل آورده شد.

[6] مبدأ عقد صورت، يعنى قوه فاعله كه در منى مرد است و مبدأ انعقاد صورت يعنى قوه منفعله كه در منى زن مى‏ باشد.

[7] اين عبارت براى جمع بين دو نظريه مى ‏باشد.

[8] پس از اين كه روشن شد نقش منى زن و مرد در تكوّن جنين، اكنون در صدد بيان نقش خون حيض به عنوان ماده ‏اى كه تغذيه جنين را در زمان باردارى به عهده دارد، مى ‏باشد.

[9] سمين( چربى) در حكم پيه مى‏ باشد، لذا آن را ذكر نكرد.

[10] بخش اندكى از اين خون نيز به دهانه معده ريزش مى ‏كند به دليل مشاركت معده با رحم لذا طبيعت به چيزى براى تنشيف آن اشتياق مى ‏ورزد

اين حالت براى زنانى كه به پسر باردار مى ‏باشند، كمتر مى ‏باشد زيرا جنس نر به خاطر زيادى حرارت، غذاى بيشترى را جذب مى ‏كند در نتيجه از تحليل توانمندترى برخوردار مى ‏باشد، به اين مورد ابن سينا در قانون اشاره نكرده است.

[11] همراه با ديگر فضولات جنين از قبيل ادرار و مدفوع كه در پرده شفا، قرار دارد، هنگام نفاس، از بدن دفع مى ‏گردد، جنين را سه پرده در برگرفته است:

1. پرده مشيمى كه غذا رسانى به جنين به وسيله آن مى ‏باشد؛ 2. پرده شفا كه داخل پرده مشيمى قرار دارد؛ 3. پرده سلا كه داخل پرده شفا قرار داده شده است.

[12] اين عبارت ابن سينا اشعار دارد:

كه جنين فقط از خون طمث اغتذا مى‏ كند نه اين كه كبد جنين هيچ نقشى ايفا نمى ‏كند، زيرا جالينوس در كتاب منافع الحيوان مى‏ گويد:

وريدهاى بافته شده در مشيمه رحم همه به يك رگ منجر مى‏ گردند

و آن نيز از ناف وارد جنين مى ‏شود و به بخش مقعر كبد متصل شده و كبد در آن فعل خود را انجام مى ‏دهد و از آنجا به ساير اعضا توزيع مى‏ گردد.( به نقل از شرح آملى، ص 183)

[13] بنا بر اين بر اعضاى سرد بدن زياد مى‏ باشد و بر اعضاى گرم كم.

[14] اين حالات عبارت است :

1. عضو متحرك نباشد 2- عضو حساس نباشد 3. عضو در مجراى ماده قرار نداشته باشد،

هر يك از اين حالات براى عضو باعث دير التيام يافتن آن مى‏ گردد.[15] زيرا خردسال استخوان‏هاى نرم‏تر و ترميم پذيرترى دارد و به لحاظ نزديكى تولد، از نيروى بازسازى بيشترى برخوردار مى‏ باشد.

[16] اگر بگوييد:

« پوست» از اعضاى منوى محسوب مى‏ شود با اين حال در همه سنين قابل ترميم است، در پاسخ مى‏ گوييم:

آنچه در واقع ترميم مى‏ يابد گوشت زير پوست است كه با سخت شدن جايگزين پوست در پوشاندن اعضاى بدن
مى‏ گردد لذا رنگ و هيئت آن با پوست متفاوت مى ‏باشد.

[17] گوشت بافتى مرطوب دارد، و خون كه ماده مولد آن است پيوسته موجود مى ‏باشد، لذا از قدرت ترميم پذيرى خوبى برخوردار است بر خلاف استخوان

[18] مانند: مزاج پيران كه سردى و خشكى بر آنان چيره گرديده است

با اين حال گاه ديده شده كه برخى از آنان دندان درآورده ‏اند، با اين كه رويش دوباره دندان در سن پيرى به لحاظ ناتوانى نيروى مصوّر و تغيير مزاج خون به ‏طور عادى امكان پذير نمى ‏باشد

لذا مى‏ گوييم آنچه مشاهده مى‏ گردد از خلقت كامل برخوردار نبوده و دندان حقيقى شمرده نمى ‏شود.

19  قانون در طب
** خون طمث ماده تولید لبن (شیر) برای مرضعه می باشد.خون طمث همان خون حیض را میگویند. که در زمان جنینی به این نام خوانده می شده است.